Gustav Mahler – Zanger voor de Aarde. Deze documentaire van Frank Scheffer, een coproductie van AVROTROS en Witfilm, is woensdag 9 maart uitgezonden op AVROTROS NPO2 om 22:30u. De documentaire werd mogelijk gemaakt met steun van CoBO, VEVAM Fonds DirectorsNL en het Filmfonds.
De jonge, Engelse dirigent John Warner (27) reist met zijn Orchestra for the Earth naar de Oostenrijkse Alpen. Hij gaat op zoek naar de diepere betekenis achter Mahler’s magische compositie Das Lied von der Erde. Om hun ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden, reizen ze per trein. Via hun muziek en hun manier van leven als musici brengen ze het thema van klimaatverandering onder de aandacht.
Maandag 7 maart kregen studenten van de Academy of Music & Performing Arts (AMPA), onderdeel van Fontys Hogeschool voor de Kunsten, al een preview van de documentaire te zien. Overspoeld door de veelheid aan indrukken, prachtige muziek en pittoreske beelden, bleef het tijdens het nagesprek met Frank Scheffer (regisseur) en John Warner (hoofdrolspeler) even stil. Vakkundig leidde de studieleider van AMPA, Machteld Postma, het gesprek in goede banen.
In de zomer van 1908 werkte Gustav Mahler (1860-1911) aan Das Lied von der Erde. Hij isoleerde zichzelf in zijn componeerhut in de Oostenrijkse bergen, vlakbij Toblach (zie afbeelding). Daar schreef hij in alle rust, ver verwijderd van de drukte van Wenen, zijn hommage aan de aarde op oud-Chinese teksten uit de 8e eeuw. Mahler geloofde dat de natuur de sleutel was tot de diepgang van het leven. De natuur komt telkens terug in zijn werk. Maar kan Mahler’s muziek ook vandaag de dag het bewustzijn voor ons leefmilieu bevorderen?
Dit is wel het geval bij de musici van Orchestra for the Earth onder leiding van John Warner. Ze weigeren het vliegtuig naar Oostenrijk te nemen, vanwege de te hoge CO2-uitstoot die mede de klimaatverandering veroorzaakt. In plaats daarvan reizen ze met de trein. “Als Mahler nu geleefd zou hebben, dan is het goed mogelijk dat hij de jonge mensen die protesteren tegen de klimaatverandering als de helden van onze tijd zou zien”, aldus John Warner.
Mahler’s diepe liefde voor de natuur en vooral voor de mens als onderdeel van die natuur, is voor regisseur Frank Scheffer een belangrijk thema in de film. Scheffer maakte meerdere docu-films over componisten als Arnold Schönberg, Anton Webern, Luciano Berio, Pierre Boulez. “Maar alles begint bij Mahler, als de meest oprechte en eerlijke componist”, volgens Scheffer. Zijn oorspronkelijke idee voor de documentaire over Mahler was een reis met de Transsiberië Express, van Moskou naar Beijing. Een reis dwars door de onherbergzame natuur naar de oorsprong van de Chinese teksten van Das Lied von der Erde. Corona gooide roet in het eten. De plannen werden gewijzigd met de Oostenrijkse Alpen als eindstation.
Voor de studenten van AMPA is de film een vervolg op de cursus Cultural Theory, waarin wordt nagedacht over de rol van muziek in onze huidige samenleving. Muziek is niet alleen entertainment. Het uitvoeren en componeren van muziek is ook niet alleen van betekenis om de muziek zelf door te ontwikkelen. Muziek (en kunst) zijn ook van betekenis om een bewustwording op gang te brengen ten aanzien van de grote uitdagingen waarmee we in de 21e eeuw te maken hebben (migratie, klimaat, natuur, oorlog). Vaak speelt de tekst bij de muziek hier een belangrijke rol.
Tijdens de Cultural Theory lessen gaan studenten echter ook op zoek naar hoe muziek zélf – de praktijk van het muziek componeren, studeren, repeteren, uitvoeren – een bijdrage kan leveren aan het creëren van duurzame, inclusieve en veerkrachtige samenlevingen. Die praktijk kenmerkt zich namelijk dagelijks door het omgaan met falen en succes, met zelfvervolmaking, samenspel en inlevingsvermogen, het kanaliseren van emotie, het overbrengen en communiceren van de diepste persoonlijke gevoelens. Dit zijn vaardigheden die ook in duurzame samenlevingen van groot belang zijn.
Ook John Warner, met zijn Orchestra for the Earth, staat symbool voor een duurzame muzikale praktijk die model kan staan voor hoe we met elkaar en de natuur om kunnen gaan. Reizen met de trein; concerten geven in de rurale gebieden, daar waar veel componisten hun inspiratie op deden; de keuze voor repertoire van componisten die een diepe relatie met de natuur hadden; de intensieve samenwerking tussen de musici die op mentaal en emotioneel niveau tot hechte, diepe en duurzame vriendschappen leidt.
Kortom, een documentaire die zeker het aanbevelen waard is! De enige kritische noot zou kunnen zijn, dat de muziek en filmbeelden eigenlijk té mooi zijn om een serieus thema als klimaatverandering geloofwaardig onder de aandacht te brengen. Hierdoor blijft de film wat elitair, maar dat is geen reden om niet te gaan kijken!
Voeg commentaar toe